We limiteren onszelf.
We limiteren onszelf, omdat we onszelf boeien aan ‘vaste’ eigenschappen.
We zijn optimist of pessimist.
We zijn dapper of behoudend.
We willen snel actie of zijn geduldig.
We zijn goed in creativiteit of logica.
Die zelfopgelegde eigenschappen houden je tegen om te zijn wie je wilt zijn en doen wat je wilt of zou moeten doen.
En dit kan je als mens en als ondernemer flink schaden. Het kan voorkomen dat je kansen ziet en kansen met beiden handen grijpt. Het kan je weerhouden om iets te proberen wat in jouw ogen niet in jouw straatje past.
Zelfopgelegde eigenschappen?
Ja.
De ‘ik’, de ziel, jouw persoonlijkheid of hoe het het ook wil noemen is fictie – het is een verhaal dat we onszelf constant vertellen.
Het beeld dat je van jezelf hebt, wat jij wel of niet denkt te kunnen en hoe jij de wereld bekijkt, staat namelijk niet vanaf de geboorte vast. Dit beeld creëer je zelf.
Dit betekent niet dat de ‘ik’ niet bestaat. Iets kan namelijk fictie zijn en toch bestaan. Geld is bijvoorbeeld ook fictie. Alleen het gezamenlijke geloof in dit verhaal zorgt dat een nutteloos papieren briefje meer waard is dan een volle boodschappentas.
De ‘ik’ is een product van jouw verhaalvertellende-ik
Het is iemand die terugblikt op jouw acties en een samenhangend verhaal creëert die onze acties verklaren.
Die verhaalvertellende-ik creëert een stereotype van wie jij bent. Het plaatst je in een hokje met vaste eigenschappen. Het creëert een beeld van wie we zijn, wat we vinden en wat we wel of niet verdienen.
En dit beeld dat we van onszelf onbewust creëren beïnvloed weer wat we doen. We zijn namelijk graag consistent aan hoe we over onszelf denken en hoe anderen over ons denken.
We zijn op de hoogte van de producten van ons brein.
We zijn op de hoogte van hoe wij ons voelen, hoe we over onszelf denken, wat we geloven en hoe we over situaties denken, maar we zijn niet op de hoogte hoe ons brein dit beeld gecreëerd heeft.
We vormen daarom bijna altijd met beperkte informatie, vaak uit emotionele ervaringen en bevoordeelde bronnen, een mening van hoe iets is en hoe we zelf zijn.
Het is dus heel goed mogelijk dat je jezelf eigenschappen hebt toegeëigend op basis van verkeerde, beperkte of bevoordeelde informatie.
Neem, presenteren
Een zachte skill die net als een eigenschap meestal vroeg in het leven wordt gevormd.
Waarschijnlijk had je in de basisschool jouw eerste spreekbeurt. Je was toen, net als de rest, zenuwachtig.
Stel, de presentatie ging voor jouw gevoel niet zo goed en je kreeg een handvol verbeterpunten. Dan kan je tot de conclusie komen dat je slecht in presenteren bent.
Als reactie zal je brein extra stresshormonen afgeven wanneer je de volgende keer gaat presteren en daarmee vergroot je de kans dat de presentatie niet zo goed gaat. Wat als je toen weer geen positieve feedback kreeg?
Dan wordt dat initiële beeld van jezelf bevestigd
We doen er vervolgens alles aan om zo min mogelijk te presenteren. Waarom zou je iets doen waar je niet goed in bent? Dat is niet goed voor je ego en imago, denk je dan. We gaan daarom alle spreekgelegenheden uit de weg en verdiepen ons niet in het beter leren presenteren. Dit leidt tot een negatieve spiraal waarbij het denken dat je niet kan presenteren zorgt dat je niet zo goed kan presenteren.
‘Early feedback’ heeft enorm veel invloed op wat je wel leuk vindt (je vindt dingen leuk waar je goed in bent), wat je doet en hoe je over iets denkt.
Bij zachte skills geloven we nog wel dat we er met moeite beter in kunnen worden. Maar zo denken we niet bij eigenschappen en ons eigen denken. We geloven dat zulke dingen ‘vast’ staan.
Ben je een geboren optimist of pessimist?
We bepalen ergens in ons leven dat we een optimist of pessimist zijn – waarschijnlijk wanneer we vroeger ooit een belangrijke nieuwe situatie positief of negatief inschatten en bevestiging kregen dat ons denken klopt of niet klopt.
Vanaf dat punt bekijken we de wereld ietsje optimistischer of pessimistischer en letten we vooral op de signalen die dit beeld bevestigen (confirmation bias). Hoe vaker we een bevestiging krijgen, hoe steviger het beeld in ons brein gemetseld wordt.
Zonder weerstand (door je rationele brein of tegenstrijdige feedback van jouw nabije omgeving) zal je op termijn een steeds extremere versie van jezelf worden.
Kan jij het verhaal dat je jezelf vertelt veranderen?
Hoe maakbaar is de mens?
Nou, redelijk maakbaar. Kijk. We kunnen onze genen niet veranderen. Hoe je brein chemicaliën aanmaakt ook (nog) niet. Jouw opvoeding ook niet. En je kan ook niet zeggen ‘vanaf nu ben ik dit’.
Maar we kunnen genoeg elementen die het beeld vormen van wie we zijn veranderen. Met enige moeite.
- Zo weet je dat je harde skills, zoals boekhouding, kan leren.
- We geloven best dat we zachte skills, zoals luisteren en praten, kunnen trainen.
- We zijn bewust van hoe gewoontes worden gevormd.
En we kunnen het beeld dat we van onszelf hebben stapsgewijs veranderen door gebruik te maken van hoe onze verhaalvertellende-ik werkt.
De verhaalvertellende-ik vormt een verhaal op basis van wat je doet.
Dus je kan het verhaal veranderen door simpelweg andere dingen te doen. Kortom: “We are what we repeatedly do”. Niet één keer, niet vier keer – dat worden gezien als uitzonderingen – maar structureel voor een lange periode. Voor een paar maanden. Voor een jaar.
Verander je gewoonten en je transformeert jezelf.
Dat is niet eenvoudig. Je moet weerstand verwachten. Van jezelf (want je wilt je conformeren aan het beeld dat je van jezelf hebt) en mogelijk van anderen (jouw omgeving wilt graag (onbewust) dat je hetzelfde blijft).
Maar het is mogelijk.
Wat als je als zelf gedefinieerd pessimist jezelf dwingt om voor een paar maanden alles optimistisch te bekijken?
Door bewust en actief je brein te stimuleren met vragen zoals,
- “What is the silver lining?”
- “Wat is mogelijk?”
- “Wat zijn de kansen?”
- “Waar ben ik dankbaar voor?”
- “Wat gaat wel goed?”,
- “Wat is de best-case scenario?”.
Wat als je bewust tegen jouw zelfopgelegde ‘natuur’ ingaat en handelt als optimist? Wat als je jezelf dwingt te denken in kansen in plaats van bedreigingen?
Dan ga je op termijn automatisch zo denken
In het begin voelt het onnatuurlijk en lukt het nauwelijks of met moeite. Maar na een paar maanden wordt het een gewoonte.
Je zal echt niet in één klap een 180 graden draai maken en van raspessimist naar rasoptimist gaan, maar je zal wel alles optimistischer bekijken of minstens een tegengeluid geven aan het pessimistische stemmetje.
En hoe verklaart jouw verhaalvertellende-ik jouw veranderende gedachten en acties?
Nou, die zegt dan iets in de trant van ‘Ik heb mezelf gevonden’, ‘Ik ben gegroeid’ of andere onzin om de verandering logisch te verklaren, terwijl de onderliggende ‘ik’ onveranderd blijft.
Oké, je kunt het verhaal dat je jezelf vertelt veranderen, maar moet je dit ook doen?
Goede vraag.
Je kan beiden kanten op.
Aan de ene kant kan je zeggen:
“Ja, je moet streven om een betere (of zelfs de beste) versie van jezelf te worden. Niet de perfecte mens (onmogelijk streven), maar een betere versie van hoe je nu bent. Streven (doel en actie) is vooruitgang. En zolang je groeit ben je tevreden en meer succesvol.”
Aan de andere kant kan je zeggen:
“Nee. Misschien is het enige dat je moet veranderen de wens om anders zijn. Je kan ambitie namelijk ook zien als een contract dat je met jezelf aangaat waarin je zegt dat je pas tevreden bent wanneer je x hebt bereikt. En na het behalen van een doel heb je in no-time weer een nog groter doel, kortom: je bent nooit echt tevreden”.
Beiden zijn waar. En zo kunnen twee tegenstrijdigheden één waarheid vormen.
Waarschijnlijk is, zoals bijna altijd, de middenweg de beste keuze.
Of, als het lukt, beiden tegenstrijdigheden tegelijkertijd te geloven.
Je bent als mens goed zoals je bent. Het leven is geen strijd. Er hoeft niets veranderd te worden.
Maar het kan. Het is een keuze. En als ondernemer is het slim om jezelf meer vloeibaar – meer maakbaarder – te zien.
Want een onderneming (en ondernemer) moet flexibel, daadkrachtig, zelfverzekerd en aanpasbaar zijn om te bloeien in een alsmaar veranderende wereld. Je moet je niet vastklampen aan de huidige situatie en hetgeen wat je al een lange tijd goed kan. Wees niet de man met de hammer. Wees een klusjesvrouw die zich kan ontwikkelen tot hetgeen wat jouw bedrijf nodig heeft.
Als het beeld van hoe jij bent en wat je bijvoorbeeld niet zou verdienen, omdat je ‘niet goed genoeg’ bent, jou belemmert om te bereiken wat je wilt bereiken of te zijn wie je wil zijn, dan is het slim om dit beeld van jezelf stapsgewijs te veranderen.